Ο μήνας του Έρωτα: Παροιμίες και ψέματα του Απρίλη και όχι μόνο
ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ | Ενημ. 01/04/2024, 07:18
Από τον Χρήστο Νιάρο
Απρίλιος ο μήνας της θεάς του Έρωτα, της ανθοφορίας και της έκρηξης της φύσης, αλλά και ο μήνας των ψεμάτων.
Ο Απρίλιος πήρε το όνομά του από την Αφροδίτη “Αφρίλλιον”. Πηγή: Pixabay
v
Ο ΜΗΝΑΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΕΛΩΝ. Ο Απρίλιος πιστεύεται ότι πήρε το όνομά του από το λατινικό aperire, που σημαίνει “ανοίγω”. Ωστόσο, όπως λέει ο Πλούταρχος στη βιογραφία του Νουμά (19, 2.284f) ο Απρίλιος αρχικά ονομαζόταν “Αφρίλιος” από την Αφροδίτη Αφρίλλιον. Οι Ρωμαίοι πήραν το όνομα και τον αποκάλεσαν Aprilis.
Το μήνα αυτόν οι γυναίκες θυσίαζαν στη θεά και λούζονταν στις μέρες των καλενδών (οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών) στεφανωμένες με μυρτιά. Τα παλιά χρόνια, ήταν ο δεύτερος μήνας των Ρωμαίων, καθώς το ημερολόγιό τους άρχιζε με τον Μάρτιο, μήνα αφιερωμένο στον Άρη, καθώς τότε άρχιζαν οι πολεμικές προετοιμασίες.
Λογικά μα και ενορατικά, είναι ο δεύτερος μήνας της Άνοιξης όπου και κατά τη διάρκεια των νυχτοημέρων του ανοίγουν τα πάντα: δέντρα, λουλούδια, βλαστοί, καιρός, χρώματα στο κόκκινο, ψέματα αθώα και ψέματα αληθινά.
Ο μήνας, λοιπόν, ήταν αφιερωμένος στην θεά του Έρωτα, την Αφροδίτη, μιας και οι λέξεις ανθοφορία, χρώματα σαν σώματα και ψυχές ζούνε στο έπακρο το κάθε δευτερόλεπτο των επαφών.
Από την άλλη μεριά, η αγροτιά πάντοτε περίμενε ‒μια ζωή περιμένει η αγροτιά‒ με τα τρακτέρ και τα τσαπιά της πότε θα απελευθερωθεί από την εξουσία των κρατούντων όχι από τα ηνία των χωραφιών… μαζί με τη φύση να ελευθερωθεί και η χώρα, πότε θα ξημερώσει ο… ελυτικός ήλιος της Δικαιοσύνης στην ζωή τους, όπως και από τις βροχές, που συνδράμουν ευεργετικά στο μεγάλωμα των σπαρτών.
Είναι ο μοναδικός μήνας του χρόνου που το όνομά του φανερώνει και την κατάσταση και τον χαρακτήρα της περιόδου που καλύπτει, σε αντίθεση με όλους τους άλλους μήνες που το ονοματάκι τους έρχεται τρόπο τινά από θεούς, αυτοκράτορες ή με βάση την αριθμητική τους σειρά μέσα στη χρονιά.
ν
Από την ταινία “Ρεμπέτικο” του Κώστα Φέρρη. Image: Supplied
ν
Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα…
Ο λαός μας ο σοφός -και πάντα ή κατά περιόδους προδομένος (“τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα / μου τα ’πες με το πρώτο σου γάλα”) κατά την γραφή του ποιητή μας Νίκου Γκάτσου, από την ταινία “Ρεμπέτικο” του Κώστα Φέρρη και σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου), που υπάρχουν και πλανώνται και ανθοφορούν με την σοφία τους και στο είναι και στην καθημερινότητα μας ‒ ονομάζει το μήνα αυτόν Ανθομήνα (για τα άνθη του) μα και Ξεροκοφινά, Γρίλη (γκρινιάρη) και Τιναχτοκοφινίτη – μιας και τίναζαν τα κοφίνια για τα τελευταία τρόφιμα, αφού και όλες οι συγκομιδές και τα αποθέματα των γεωργών και των σπιτικών τους εξαντλούνταν τέτοια εποχή. Είχαν φτάσει στο αμήν δηλαδή…
Τότε δεν υπήρχαν και οι κάρτες και οι διανομές κατ’ οίκον. Το μέλλον φαινόταν ένα μακρινό ψέμα κι από του μέλλοντος την πόρτα και το παραθύρι έγινε πια πραγματικότητα.
Μπροστά, όμως, στις πόρτες και στους ουρανούς όλων των εποχών, ας δώσουμε για μια ακόμη φορά στο ψέμα το λόγο.
Όλα είναι ένα ψέμα
Μια ανάσα μια πνοή…
Γιατί μας συνεπαίρνει η στροφή του χιλιοτραγουδισμένου στίχου της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, που σαν να πέρασε η ζωή τόσο γρήγορα, σαν να ήταν όλα ένα μοναδικό, μοναχικό ψέμα, όπου μια ανάσα μια πνοή μας έκοψε από την πορεία που λέγεται ζωή; Και που από τις δύο πόρτες που έχει η ζωή ‒που κάποια στιγμή όλοι/ες θα τις περάσουμε‒ κάνει αυτό το δρομολόγιό μας σίγουρα την πιο μεγάλη αλήθεια, λογική ειμαρμένη μα και πεπρωμένο; Είναι το μόνο σίγουρο και δεδομένο, άσχετα αν νομίζουμε ότι θα ξεφύγουμε από την παγανιά του Χρόνου-Χάρου, ότι δεν θα τον συναντήσουμε ή θα τον… ξεγελάσουμε με πολλούς και διάφορους τρόπους παράτασης ζωής.
ν
Απρίλιος, ο μήνας των τρελών. Πηγή: Pixabay
ν
Σε μια άλλη, λοιπόν, στροφή ανθοφορίας γραφής, μα και ζωής, ζούμε ανέμελα και γράφουμε και μιλάμε το ίδιο, ή κάπως αλλιώς πορευόμαστε τους μήνες και κάθε πρώτη του μηνός. Η Κατερίνα Γώγου ‒που και αυτή έφυγε νωρίς από αυτό το Σύμπαν‒ σημειώνει: “αν καμιά φορά με πιάσεις να λέω ψέματα – σταμάτα να σου πω- μην βιάζεσαι και με λες ψεύτρα. Είναι τώρα που δεν μπορώ να ξεχωρίσω πια και μπερδεύω που σταματάει το όνειρο και πού αρχίζει η αλήθεια …”.
Στο ανθρώπινο αλισβερίσι, σοβαροί, σοβαρές, γελωτοποιοί, θύτες και θύματα, παρόντες και απόντες, με τις σκιές και τις ωραίες στιγμές μας, πάντα θα ζούμε το ψέμα και την αλήθεια τους.
Όπως και δεν είναι ψέμα, από άλλο δρόμο, όμως, και από και άλλο λόγο ποιητικό, μουσικό … τα δύο ψέματα της συνάντησης δύο ανθρώπων που τυχαία, που το επιθυμούν, συναντιούνται στου πλήθους την πόλη και στην χοάνη του χρόνου και, ταυτόχρονα, χάνονται ή, μάλλον, δεν χάνονται με ένα γεια. Όλα αυτά στο εμβληματικό αυτό τραγούδι των Αντώνη Βαρδή και Αντώνη Ρέμου, δίνουν τα ρέστα τους στο δάκρυ της καρδιάς και του καημού μα και του πάθους των στιγμών μας, όσων το συναισθάνονται.
Απρίλη μου ξανθέ…
Σε άλλο μήκος κύματος, σε έναν άλλο ύμνο ζωής, ο ογκόλιθος και ουρανομήκης Μίκης Θεοδωράκης, με το διαχρονικό του δημιούργημα “Απρίλη μου ξανθέ και Μάη μυρωδάτε, καρδιά μου πως αντέ, καρδιά μου πώς, καρδιά μου πώς αντέχεις μέσα στην τόση αγάπη και στις τόσες ομορφιές” γεμίζει την γειτονιά, το χώρ, το χρόνο των αισθημάτων μας με τις φωνές της Άνοιξης και με μάτια στα… μάτια της αγάπης και στις μυρουδιές απείρου κάλλους ενοποιεί και ενοποιείται στην μέθεξη των στιγμών.
Σαν… φλασιά επιστρέφω σε ένα κινηματογραφικό κρεσέντο ερμηνείας του Αλ Πατσίνο και από την ταινία “Ο Σημαδεμένος”, η ατάκα του «Εγώ πάντα λέω την αλήθεια, ακόμη και όταν λέω ψέματα», στέκεται από μόνη της στη στιγμή της εικόνας του έργου, μας σημαδεύει και χαρακώνει τους τυχόν μονολόγους και διαλόγους μας.
Βεβαίως-βεβαίως από πού ξεκίνησαν και πώς καθιερώθηκαν τρόπο τινά του Απριλίου τα ψέματα, οι εκδοχές των μελετητών διίστανται. Στο διαδίκτυο και στις μηχανές του, τα fake των όποιων news, των ερμηνειών, των αλλοιωμένων, των παραλλαγμένων, των βολεμένων, των λογικών, των κατά δοκούν των όποιων διαχειριστών ιστοσελίδων σερβίρονται ως αληθινά. Ή έχουν κάποιες απαντήσεις-εκδοχές της αληθείας και γι’ αυτό το θέμα…
Πώς ξεκίνησε η Πρωταπριλιά: διάσημα ψέματα
Σχετίζεται, γράφουν, με τους Κέλτες ψαράδες, οι οποίοι ξεκινούσαν την θερινή τους περίοδο ψαρέματος την πρωταπριλιά, μιας και η χειμωνιά είχε φύγει. Έλα όμως που ο καιρός ‒φαίνεται πως η κλιματική αλλαγή είναι… διαχρονική– δεν ήταν και τόσο με το μέρος τους και η ψαριά ήταν μικρή, με αποτέλεσμα για να μην ντροπιαστούν έλεγαν φανταστικές ιστορίες και ψέματα, έτσι ώστε καθιερώθηκε κατά κάποιο τρόπο η πρώτη μέρα, πιθανόν και η νύχτα, του Απρίλη με την υπερβολή και το ψέμα.
Επιστρέφοντας στο χώρο του διαδικτύου, με την εξάπλωσή του η Πρωταπριλιά έχει γίνει ρουτίνα και συνήθεια σε όσους/ες το χρησιμοποιούν. Οι κατασκευασμένες ιστορίες ‒τα hoax όπως λέγονται‒ είναι τόσο περίτεχνα φτιαγμένες, που μπορούν να ξεγελάσουν ακόμη και κάποιον/α που γνωρίζει το μύθο και το θέμα τους. Τώρα, θα πει κάποιος, σε καθημερινή βάση πολλά προφίλ είναι και ψεύτικα, πολλές φωτογραφίες είναι ψεύτικες, τα μηνύματα που παίρνουν στα κινητά τους και οι παροικούντες μα και πολιτισμικοί μας γείτονες, συγκάτοικοι του Κόσμου τούτου από αγνώστους με προσφορές ψεύτικες και που είναι στην τελική … μια πολύ κακόγουστη φάρσα μα και πλεκτάνη.
ν
Ο Όρσον Γουέλς αναγγέλλει από το ραδιοφωνικό δίκτυο του CBS την.. εισβολή Αρειανών στη Γη! Image: Supplied
ν
Ένα από τα πιο ηχηρά ψέματα: το ραδιοφωνικό σκετς του Orson Welles το 1938, όπου πάνω από 6 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αμερική άκουσαν ότι υπήρχαν φωτεινά σημάδια στον ουρανό και ότι τους επιτίθενται Αρειανοί και ότι μυρίζουν τοξικά αέρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρενέβη η Αστυνομία και μια τυχαία διακοπή ρεύματος στην Ουάσιγκτον έκανε τους κατοίκους της να πάρουν βουνά και τους λόφους για να σωθούν από την… εισβολή!
Το δίκτυο του ΒΒC πρόβαλε το 1957 ένα ρεπορτάζ κατά το οποίο Ιταλοί γεωργοί μάζευαν… μακαρόνια από τα δέντρα που υποτίθεται τα παράγουν!
Λίγο-πολύ παρόμοια θέματα ρεπορτάζ εμφανίζονται και μέχρι σήμερα. Μα και με τις παροιμίες, όπως οι κάτωθι, και με τους μήνες που βρήκα σε σελίδες λαογραφίας συμβαίνει το ίδιο. Μόνο έτσι προχωράει και ο χρόνος και η καθημερινότητα. Αφηρημένα, συγκεκριμένα και ρεαλιστικά ζω το εαρινό τους ημισφαίριο. Ζω στο εαρινό τους κύμα, όπως όλοι και όλες μας στην πολυπολιτισμική Μελβούρνη, στην αλήθεια και στο ψέμα του καιρού της. Αλλά, γιατί υπάρχει και ένα “αλλά” που βγαίνει πάλι από τον λόγο και την γραφή και μας σφυροκοπά γλυκά.
Ο Διονύσιος Σολωμός “μιλά” στο έργο του “Ελεύθεροi Πολιορκημένοi” εκπληκτικά και ακριβοδίκαια για τον Απρίλη. Οι στίχοι του “Έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη, και η φύσις ηύρε την καλή και την γλυκιά της ώρα” συναντούν και την παράδοση μα και το είναι μας στο πιο μεγάλο, τρανό ψέμα και αλήθεια της τωρινής μας ώριμης πορείας και μέθεξης ζωής.
Ας ξανασυναντήσουμε λοιπόν και τις παροιμίες και αποφθέγματά μας:
‒ Αν βρέξει ο Μάρτης δυό νερά κι ο Απρίλης πέντε δέκα
να δεις το κοντοκτίθαρο πώς στρίβει το μουστάκι,
να ιδείς και τις αρχόντισσες πώς ψιλοκλισαρίζουν,
να δεις και την φτωχολογιά πώς ψιλοκοσκινάει.
‒ Απρίλης – Πασχαλιά, χελιδόνια, φως και χαρά.
‒ Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
– Η βροχή τ’ Απριλομάρτη μόνο τους ψαράδες βλάπτει.
– Απρίλη δροσερέ και Μάη με τα λουλούδια.
– Απρίλης με τα λούλουδα και τα τρανά τα ψέματα.
– Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
– Ο Απρίλης έχει την δροσιά και ο Μάης τα κεράσια.
ν
Πηγή: Νέος Κόσμος
ν
