Βρέθηκε στην Ελλάδα το αρχαιότερο κρανίο του Homo sapiens (vid)

ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

Από τον Αντώνη Κυριαζή

Ένα κρανίο 210.000 ετών από τη Μάνη είναι το αρχαιότερο δείγμα σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) που ανακαλύφθηκε ποτέ εκτός Αφρικής.

Ψηφιακή ανάπλαση (αριστερά) του απολιθωμένου κρανίου “Απήδημα 2” (δεξιά) που ανακάλυψαν επιστήμονες στην Ελλάδα και θεωρείται ότι ανήκει στον Άνθρωπο του Νεάντερταλ. Image: Κατερίνα Χαρβάτη / Eberhard Karls University of Tübingen

ν

ΕΝΑ κρανίο που βρέθηκε στην Ελλάδα και χρονολογείται πριν από τουλάχιστον 210.000 χρόνια, αντιπροσωπεύει το παλαιότερο δείγμα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρασία, δηλαδή εκτός Αφρικής, όπως ανακοίνωσε ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.

Αν οι επιστήμονες έχουν δίκιο, αυτό σημαίνει ότι το κρανίο είναι κατά τουλάχιστον 150.000 χρόνια παλαιότερο από το αρχαιότερο απολίθωμα «έμφρονος ανθρώπου» (Homo sapiens) που είχε βρεθεί έως τώρα σε ολόκληρη την Ευρασία.

Ένα δεύτερο κρανίο που βρέθηκε στην ίδια τοποθεσία της Πελοποννήσου και εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 170.000 ετών, διαθέτει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ.

Τα δύο απολιθωμένα κρανία ανακαλύφθηκαν στο σπήλαιο Απήδημα δυτικά της Αερόπολης στη Μάνη στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στη διάρκεια ερευνών του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όμως έως τώρα δεν είχαν μελετηθεί σε βάθος και είχαν παραμείνει σχετικά άγνωστα, παρά τη μεγάλη σπουδαιότητα τους, επειδή ήταν πολύ κατεστραμμένα και ελλιπή.
ν

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΚΡΗΤΗ – ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΠΕΡΠΑΤΗΣΑΝ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΕΞΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ!
ν

Οι ερευνητές από τη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Βρετανία, με επικεφαλής την διακεκριμένη Ελληνίδα παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη του Κέντρου Σένκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου Έμπερχαρντ Καρλς του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Nature, μελέτησαν για πρώτη φορά τα δύο κρανία, γνωστά ως “Απήδημα 1” και “Απήδημα 2”, με σύγχρονες μεθόδους απεικόνισης και χρονολόγησης (τομογραφική σάρωση και χρονολόγηση με τη μέθοδο ουρανίου).

Πιο συγκεκριμένα, το “Απήδημα 2”, που βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, εμφανίζει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ, ενώ το “Απήδημα 1” δεν έχει καθόλου νεαντερτάλια γνωρίσματα, αλλά συνδυάζει σύγχρονα χαρακτηριστικά, τα οποία ‒κατά τους επιστήμονες‒ το κατατάσσουν στην οικογένεια του Homo sapiens.
ν

Το “Απήδημα 1” (αριστερά) ανήκει στον σύγχρονο άνθρωπο, ενώ το “Απήδημα 2” (δεξιά) είναι ένας Νεάντερταλ. Image: Κατερίνα Χαρβάτη / Eberhard Karls University of Tübingen
ν

Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Χαρβάτη: «Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν την σημαντικότητα του Ελλαδικού χώρου για την ανθρώπινη εξέλιξη. Έχουμε τον αρχαιότερο σύγχρονο άνθρωπο εκτός Αφρικής, που μεταφέρει την άφιξη του Homo sapiens στην Ευρώπη περισσότερο από 150 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα.

»Η δουλειά αυτή είναι αποτέλεσμα 25 χρόνων έρευνάς μου στην Αφρική, στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Ως Ελληνίδα, εύχομαι η έρευνα στην Ελλάδα να συνεχιστεί, καθώς πιστεύω ότι η χώρα μας έχει ακόμα πολλά να δώσει στο χώρο της παλαιοανθρωπολογίας».
ν

Τα απολιθωμένα θραύσματα των κρανίων “Απήδημα 2” (επάνω) ηλικίας 170.000 ετών, που ανήκει στον Νεάντερταλ, και “Απήδημα 1” (κάτω) ηλικίας 210.000 ετών, που ανήκει στον Homo sapiens. Image: Κατερίνα Χαρβάτη / Eberhard Karls University of Tübingen
ν

ΔΥΟ ΚΡΑΝΙΑ ΘΕΤΟΥΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

• Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, οι σύγχρονοι άνθρωποι εμφανίστηκαν περίπου 300.000 χρόνια πριν στην Αφρική. Τα απολιθώματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι από τους προγόνους μας δεν εγκατέλειψαν την αφρικανική ήπειρο πριν από 200.000 χρόνια αργότερα.

• Κρανία όμως που βρέθηκαν στο Ισραήλ και την Κίνα δείχνουν ωστόσο ότι υπήρξαν μετακινήσεις, ή εισβολές, σύγχρονων ανθρώπων στην Ευρασία πολύ πριν ξεκινήσουν να αποικίσουν μαζικά την ήπειρο μαζικά πριν από περίπου 60.000 χρόνια.

• Αυτές οι «πρώιμες» μετακινήσεις, ή εισβολές, σύγχρονων ανθρώπων από την Αφρική προς την Ευρασία δεν εξηγούνται επαρκώς γιατί και πώς έγιναν.

• Η ανακάλυψη τώρα του ηλικίας 210.000 ετών κρανίου ενός Homo sapiens στην σπηλιά της Μάνης πηγαίνει αυτή τη μετακίνηση ακόμη πιο πίσω χρονικά, κλονίζοντας την κρατούσα θεωρία, και θέτοντας το ερώτημα αν αντί για μετακίνηση υπήρξε μια παράλληλη με της Αφρικής αυτόνομη εξέλιξη του ανθρώπου στον ευρωπαϊκό χώρο.

• Το κρανίο του Homo sapiens των 210.000 ετών βρέθηκε δίπλα σε ένα κρανίο Ανθρώπου του Νεάντερνταλ ηλικίας 170.000 ετών. Και αυτό συνιστά ακόμα μια παραδοξότητα, καθώς υποτίθεται ότι ο Νεάντερταλ προηγήθηκε του Homo sapiens.
ν

Ψηφιακή ανάπλαση (αριστερά) του απολιθωμένου κρανίου “Απήδημα 1” (δεξιά). Image: Κατερίνα Χαρβάτη / Eberhard Karls University of Tübingen
ν

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι στο σπήλαιο Απήδημα έζησαν δύο ομάδες, ένας πρώιμος πληθυσμός Homo sapiens, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από ένα πληθυσμό Νεάντερταλ, οι οποίοι προϋπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ελλάδας.

Με τη σειρά τους, οι Νεάντερταλ αντικαταστάθηκαν από προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου, η πιο πρώιμη παρουσία των οποίων στην περιοχή χρονολογείται πριν περίπου 40.000 χρόνια.

Είναι μια κάπως μπερδεμένη θεωρία, που οφείλεται στο γεγονός ότι οι κλασικοί παλαιοανθρωπολόγοι δεν θέλουν να έρθουν σε αντίθεση με την καθιερωμένη άποψη ότι το ανθρώπινο είδος προέρχεται από την Αφρική – άποψη που έχει επιβάλλει διεθνώς η βρετανική με κενυάτικες ρίζες οικογένεια Λήκυ (Leakey).
ν

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι πρόγονοι των σημερινών ανθρώπων εμφανίστηκαν στην Αφρική και από εκεί εξαπλώθηκαν προς την Ευρώπη και την Ασία.

Αντίθετη άποψη έχει ο Έλληνας παλαιοανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός, που ανακάλυψε το ηλικίας 700.000 ετών κρανίο στο σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, ο οποίος τοποθετεί τα πράγματα σε μια πιο ορθολογική βάση.

Να σημειωθεί ότι ο κ. Πουλιανός ανακάλυψε στο σπήλαιο των Πετραλώνων ίχνη ανθρώπινης παρουσίας, συγκεκριμένα ενός ανθρώπινου καταυλισμού, ηλικίας 13 εκατομμυρίων ετών!

Σύμφωνα με τον Άρη Πουλιανό, το ανθρώπινο είδος δεν έχει καταγωγή από την Αφρική, αλλά εμφανίστηκε ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, διαγράφοντας ο κάθε κλάδος του τη δική του αυτόνομη εξελικτική πορεία.

Οι εκτιμήσεις του κ. Πουλιανού επιβεβαιώνονται και από την ανακάλυψη ότι στην Κρήτη περπάτησαν οι πρώτοι άνθρωποι πριν από έξι εκατομμύρια χρόνια.
ν

Το κρανίο του Ανθρώπου των Πετραλώνων ή Αρχάνθρωπου των Πετραλώνων, ηλικίας 700.000 ετών, ανακαλύφθηκε το 1959 από τον Άρη Πουλιανό και υποδηλώνει ότι οι πρώτοι «Ευρωπαίοι» ξεκίνησαν από την Ελλάδα. Image: Supplied
ν

Παρά τους χρονικούς ακροβατισμούς, η εργασία της Κατερίνας Χαρβάτη είναι πολύ σημαντική, καθώς δείχνει ότι η περιοχή της σημερινής Ελλάδας αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την γέννηση και την εξάπλωση των πρώτων ανθρώπων.

Από ελληνικής πλευράς στη μελέτη συμμετείχαν επίσης ο καθηγητής Βασίλης Γοργούλης (διευθυντής του Τμήματος Ιστολογίας – Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών), η καθηγήτρια Μυρσίνη Κουλούκουσα (διευθύντρια του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ), ο Φώτης Καρακωστής (Πανεπιστήμιο Τίμπινγκεν), ο Παναγιώτης Καρκάνας (Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών Αθηνών), η καθηγήτρια ακτινολογίας Λία Μουλοπούλου (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ) και ο επίκουρος καθηγητής ακτινολογίας Βασίλης Κουτουλίδης (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ).

Μεταξύ των ξένων επιστημόνων είναι ο κορυφαίος διεθνώς παλαιοντολόγος Κρις Στρίνγκερ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.

Οι επιστήμονες επεσήμαναν τις λιγοστές γνώσεις που ακόμη υπάρχουν για τα ανθρώπινα απολιθώματα στη νοτιοανατολική Ευρώπη και τη σημασία της Ελλάδας για την κατανόηση της ανθρώπινης εξέλιξης και των πρώτων μεταναστευτικών κινήσεων.
ν

Ανακατασκευή του προσώπου ενός Νεάντερταλ. Πηγή: Reuters / Nikola Solic
ν

Έτσι, σχεδιάζουν περαιτέρω μελέτες του ανευρεθέντος υλικού στο σπήλαιο Απήδημα, το οποίο ήδη εθεωρείτο σημαντικό στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και απέκτησε επιπρόσθετη αξία υπό το φως των νέων ανακαλύψεων.

Το σπήλαιο Απήδημα ανασκάφηκε στις δεκαετίες του 1970-80 από ερευνητές του Μουσείου Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποφέροντας σημαντικά ευρήματα που φιλοξενούνται στο Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1886 και είναι ένα από τα παλαιότερα του είδους του στην Ευρώπη. Η νέα έρευνα πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας στην K. Χαρβάτη, καθώς και του Γερμανικού Ερευνητικού Ιδρύματος (DFG).

Σχεδόν παράλληλα, δημοσιεύθηκε μια άλλη επιστημονική μελέτη από ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), που εξέτασαν και αυτοί τα δύο κρανία από το σπήλαιο Απήδημα, καταλήγοντας σε ένα διαφορετικό συμπέρασμα, ότι αυτά αντιπροσωπεύουν μια μεταβατική φάση ανάμεσα στον Ευρωπαίο «Όρθιο άνθρωπο» (Homo erectus) και στους Νεάντερταλ, κάτι με το οποίο όμως δεν συμφωνεί η ερευνητική ομάδα υπό την Κ. Χαρβάτη.
ν

700.000 year old human remains found in Northern Greece!
ν

ν

Δείτε επίσης:

Ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων και η ελληνική λογοκρισία Το μυστήριο της καταγωγής του ανθρώπινου είδους Ο Νεάντερταλ γνώριζε την πενικιλίνη και την ασπιρίνη Ίσως δεν είμαστε αυτοί που νομίζουμε ότι είμαστε Η Ελλάδα είναι η κοιτίδα του ανθρώπινου γένους! Οι νέες γενιές μεγαλώνουν με κέρατα στο κεφάλι (vid)