Ποιητική βραδιά αφιερωμένη στον Νίκο Εγγονόπουλο
ΤΕΧΝΕΣ
Posted by Youmagazine Staff
Αφιέρωμα στις 27 Απριλίου στον ζωγράφο και ποιητή Νίκο Εγγονόπουλο, κορυφαίο εκπρόσωπο του σουρεαλισμού στην Ελλάδα.
Νίκος Εγγονόπουλος (21 Οκτωβρίου 1907 – 31 Οκτωβρίου 1985). Image: Supplied
ν
Η ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ Ένωση και οι μηνιαίες ποιητικές συναντήσεις «Με τα λόγια (γίνεται)», με αφορμή τα 110 χρόνια από την γέννηση του σπουδαίου Έλληνα ποιητή και ζωγράφου, παρουσιάζουν αφιέρωμα στον Νίκο Εγγονόπουλο. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 27 Απριλίου 2017, στις 19:30, στο Θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι, τηλ. 210-3680052. Είσοδος ελεύθερη).
Συχνά επικρατεί η πεποίθηση ότι το λογοτεχνικό έργο του Εγγονόπουλου –ποιήματα, αλλά και διαφόρων ειδών πεζά– είναι γνωστό. Εντούτοις, είναι πιθανό να μην έχουν γίνει αντιληπτές η ποικιλομορφία του και οι πολλές, διαφορετικές χάρες (και χαρές) του. Η εκδήλωση αυτή είναι αφορμή σημερινοί ποιητές και ποιήτριες να ξαναδιαβάσουν το έργο του, ώστε να εντοπίσουν σημεία συνομιλίας μαζί του και να το μοιραστούν με το κοινό.
Στην εκδήλωση συμμετέχουν οι ποιητές: Ορφέας Απέργης, Άννα Γρίβα, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Δήμητρα Κωτούλα, Αλέκος Λούντζης, Παυλίνα Μάρβιν, Όλγα Παπακώστα, Χρήστος Σιορίκης, Γιώργος Σπανός και Νάντη Χατζηγεωργίου.
ν
Ποιος ήταν ο Εγγονόπουλος
Τεχνίτης του χρωστήρα και του στίχου, ένας από τους συνεπέστερους εκπροσώπους του Υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Οκτωβρίου 1907 και πέρασε τα μαθητικά του χρόνια (1919-1927) εσωτερικός σε σχολείο του Παρισιού.
Στην Αθήνα επέστρεψε το 1927 για να υπηρετήσει τη θητεία του ως ακροβολιστής στο 1o Σύνταγμα Πεζικού. Απολύθηκε το 1928 κι εργάστηκε ως το 1930 ως μεταφραστής σε τράπεζα και ως γραφέας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, φοιτούσε σε Νυχτερινό Γυμνάσιο.
Από το 1930 έως το 1933 εργάστηκε ως σχεδιαστής στη Διεύθυνση Σχεδίων Πόλεως του Υπουργείου Δημοσίων Έργων. Το 1932 γράφτηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη, ενώ φοίτησε στο εργαστήριο του Φώτη Κόντογλου και γνωρίστηκε με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Δημήτρη Πικιώνη.
Το 1939 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση. Με επιρροές από τον μεταφυσικό κόσμο του Ντε Κίρικο και την υπερβατικότητα της βυζαντινής τέχνης προσπαθεί να εκφράσει την παγκοσμιότητα του ελληνισμού, μέσα από την πολυσημία της σουρεαλιστικής γραφής.
ν
Στους πίνακες του Εγγονόπουλου, οι άνθρωποι έχουν σώμα, δεν έχουν όμως χαρακτηριστικά, ενδεικτικό της αποπροσωποίησης του ατόμου. Image: Supplied
ν
Ένα χρόνο νωρίτερα είχε εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν”, η οποία προκάλεσε εντονότατες αντιδράσεις κι έλαβε τις διαστάσεις φιλολογικού σκανδάλου. Μερίδα των κριτικών τον ειρωνεύτηκε, θεωρώντας τη γραφή του πνευματικό παιγνίδι χωρίς βαθύτερο αντίκρισμα.
Μοναδικός του υπερασπιστής υπήρξε ο επίσης υπερ-ρεαλιστής Ανδρέας Εμπειρίκος. Του έγραψε: «Νικόλαε Εγγονόπουλε, σε αυτόν τον κόσμο δύο είναι τα μεγαλύτερα και πιο πολύτιμα στοιχεία, ο Έρωτας και το Σπαθί. Όλα τα άλλα έρχονται κατόπιν και τελευταίο από όλα η κριτική. Είσαι πραγματικά μεγάλος ποιητής, άσε λοιπόν οι άλλοι να λένε ότι θέλουν».
Το 1941 πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο και στη συνέχεια αιχμαλωτίσθηκε από τους Γερμανούς. Μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο εργασίας, απ’ όπου δραπέτευσε και επέστρεψε στην Αθήνα με τα πόδια.
Το 1944, με νωπές τις αναμνήσεις του πολέμου, παρουσιάζει τον “Μπολιβάρ”, την κορυφαία στιγμή της ποίησής του.
Μέσα από τη μορφή του Σιμόν Μπολιβάρ, του απελευθερωτή της Νότιας Αμερικής από τους Ισπανούς, ο Εγγονόπουλος δίνει το διαχρονικό πρότυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου, χωρίς τους περιορισμούς φυλής, χώρας ή εποχής.
ν
“Αν η νύχτα αργεί να περάσει”
Αν η νύχτα αργεί να περάσει
παρηγόρια μας στέλνει τις παλιές της σελήνε
κι αν στου κάμπου τα πλάτη, φαντασμάτων σκοτάδια
λυσικόμους παρθένες μ’ αλυσίδες φορτώνουν.
Ήρθ’ η ώρα της νίκης,
ήρθ’ η ώρα θριάμβου,
Μπολιβάρ!
Εις τα σκέλεθρα τ’ άδεια στρατηγών πολεμάρχων
τρικαντά θα φορέσουν που ποτίστηκαν μ’ αίμα
και το κόκκινο χρώμα που’ χαν πριν τη θυσία
θα σκεπάσει μ’ αχτίδες της σημαίας το θάμπος.
Μπολιβάρ!, Μπολιβάρ!, Μπολιβάρ!, Μπολιβάρ!
v
Το 1945 ξεκίνησε πανεπιστημιακή καριέρα στο ΕΜΠ ως βοηθός στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευθέρου Σχεδίου. Το 1969 έγινε καθηγητής στην έδρα Ελεύθερου Σχεδίου και εντεταλμένος στην έδρα Γενικής Ιστορίας της Τέχνης.
Η ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία έληξε το 1973 με τη συνταξιοδότησή του.
Το 1958 του απονεμήθηκε το πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική του συλλογή “Εν Ανθηρώ Ελλήνι Λόγω”, ενώ το 1966 τιμήθηκε για το ζωγραφικό του έργο με το Χρυσό Σταυρό του Γεωργίου Α΄. Το 1979 θα του απονεμηθεί εκ νέου το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική του συλλογή “Στην κοιλάδα με τους ροδώνες”.
Πέθανε στις 31 Οκτωβρίου 1985 από ανακοπή καρδιάς. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Η καλλιτεχνική δημιουργία τού Νίκου Εγγονόπουλου τοποθετείται στην πρωτοπορία του ελληνικού υπερρεαλισμού. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του αποτέλεσαν η ιδιότυπη χρήση της δημοτικής γλώσσας και οι συμβολικές μορφές του, μέσω των οποίων πρόβαλε το αίτημα για μια ελληνοκεντρική σουρεαλιστική ποίηση και μια νέα έκφραση ελληνικότητας.
Ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου έχουν μεταφρασθεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Επιπλέον, έχουν μελοποιηθεί από τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Αργύρη Κουνάδη και τον Νίκο Μαμαγκάκη.
