Εκλογές: Γιατί ο κόσμος ψηφίζει πολιτικούς αποδεδειγμένα ηλίθιους;

19 Μαΐου 2023 Κατηγορία NEWS, Ψυχολογία, Οικονομία

ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Από τον Αναστάσιο Ν. Πανά

Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που ωθούν τους πολίτες να επιλέγουν πάντοτε ηλίθιους για τις θέσεις εξουσίας.

Το να είσαι μειωμένης ευφυΐας δεν αποτελεί εμπόδιο για την πολιτική σταδιοδρομία. Πηγή: YouTube

ΚΑΘΕ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ, οι πολίτες έχουν την ευκαιρία να διοικήσουν το κράτος τους και να διορθώσουν τα κακώς κείμενα. Εκείνοι όμως σπαταλούν τη μέρα αυτή ψηφίζοντας ηλίθιους πολιτικούς.

Για όλα τα στραβά που συμβαίνουν σε μια χώρα, οι πολίτες μέμφονται τους εκάστοτε πολιτικούς που οι ίδιοι επέλεξαν και τους έδωσαν δύναμη, ανεβάζοντάς τους σε θέσεις εξουσίας. Όμως και οι ίδιοι οι πολιτικοί φταίνε κομματάκι, διότι θα ’λεγες συγκεντρώνουν πάνω τους όλα σχεδόν τα αρνητικά στοιχεία που μπορεί να έχει κάποιος: είναι άτολμοι και φοβητσιάρηδες, μικρόψυχοι, υπερόπτες και ατομικιστές, συνήθως ακαλλιέργητοι και πολλές φορές μειωμένης αντίληψης, ενώ κοινός τόπος όλων είναι η απληστία. Τότε γιατί τους ψηφίζουν οι πολίτες;

Όταν αναλαμβάνουν μια θέση, αμέσως γίνεται φανερό ότι δεν γνωρίζουν τίποτα από διοίκηση. Οι επιλογές τους είναι οι χειρότερες δυνατές. Επιπλέον, είναι αδύναμοι και δεν μπορούν να ηγηθούν – πόσο μάλλον να γίνουν πρότυπο για άλλους. Δίνουν υποσχέσεις (βελτίωση συνθηκών ζωής, μείωση φόρων, περίθαλψη, αύξηση δαπανών κ.ά.) τις οποίες είναι ανίκανοι να τηρήσουν, ενώ ακόμη και τα μικρά παιδιά γνωρίζουν ότι το ψέμα είναι το ευαγγέλιό τους. Και βέβαια ενώ οι περισσότεροι πολιτικοί σκέπτονται μόνο τον εαυτό τους, υπάρχουν και κάποιοι που πραγματικά θέλουν το καλύτερο για τους πολίτες.

Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στον Guardian τον Απρίλιο του 2015, αναφέρει ότι η πλειοψηφία των ηγετών του αγγλοσαξονικού κόσμου είναι ηλίθιοι με πατέντα. Και από τους Αμερικανούς αναφέρει χαρακτηριστικά τα ονόματα της Σάρα Πέιλιν και του Τεντ Κρουζ, που ήταν υποψήφιοι για την προεδρία, καθώς και τα ονόματα του νυν προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, της Νάνσι Πελόζι, και των πρώην προέδρων Ντόναλντ Τραμπ, Μπαράκ Ομπάμα και Μπιλ Κλίντον.

Το αρχέτυπο, όμως, της ηλιθιότητας, σύμφωνα με το άρθρο, είναι ο Τζορτζ Μπους ο Νεότερος, που κυβέρνησε για οκτώ χρόνια! Υπάρχουν πολλά άρθρα στο διαδίκτυο που φιλοξενούν τις ηλίθιες σκέψεις και τα λόγια που είπε κατά καιρούς και αναρωτιόνται πώς αυτός ο άνθρωπος είχε στα χέρια του το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο της Γης.

• Δείτε επίσης: Top 10 Stupidest Politicians

Από τους Βρετανούς πολιτικούς, το άρθρο του Guardian αναφέρει ως ηλίθιους τους Μάικλ Γκόουβ, Κρις Γκρέιλινγκ, Γκραντ Σαπς, Τζέρεμι Χαντ και Ντέιβιντ Τρέντιννικ, καθώς και τους Ντέιβιντ Κάμερον και Μπόρις Τζόνσον.
ν

Ο Τζορτζ Ουόκερ Μπους, που θεωρείται το αρχέτυπο της ηλιθιότητας, υπηρέτησε ως 43ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών από το 2001 έως το 2009. Image: Supplied
ν

Πολλοί λένε ότι ο Μπόρις Τζόνσον ήταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος –και μάλιστα επικίνδυνα έξυπνος, αφού κατάφερε να βγάλει τη Βρετανία από την ΕΕ– που παρίστανε τον βλάκα. Αυτό όμως δείχνει ότι ένας έξυπνος άνθρωπος πρέπει να προσποιηθεί τον βλάκα για να έχει πολιτική επιτυχία.

Η αυτοπεποίθηση εμπνέει εμπιστοσύνη

Σύμφωνα με τη λογική, οι ψηφοφόροι θα έπρεπε να επιλέγουν έξυπνα άτομα, που γνωρίζουν τρόπους και μεθόδους σχετικά με το πώς διοικείται μια χώρα με τον καλύτερο τρόπο.

Ωστόσο, οι ψηφοφόροι φαίνεται να συγκινούνται από άτομα αμφισβητήσιμων πνευματικών ικανοτήτων. Βέβαια, συντρέχουν και άλλοι λόγοι (ιδεολογικοί, πολιτιστικοί, κοινωνικοί, ιστορικοί, οικονομικοί) που εμπλέκονται στις αποφάσεις των ψηφοφόρων, καθώς η πολιτική ενσωματώνει πολλά πράγματα, αλλά υπάρχουν επίσης κάποιες γνωστές ψυχολογικές διεργασίες που συμβάλλουν στο φαινόμενο της επιλογής ηλιθίων.

Όπως λέει ο Γκαίτε στον Φάουστ: «Αν έχεις στον εαυτό σου εμπιστοσύνη / εμπιστοσύνη κι ο άλλος κόσμος θα σου δίνει».

Οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση είναι οι πιο πειστικοί. Υπάρχουν πολλές μελέτες που το υποστηρίζουν. Για παράδειγμα, στα δικαστήρια ένας μάρτυρας με αυτοπεποίθηση είναι πιο πειστικός από έναν νευρικό και διστακτικό μάρτυρα. Είναι ένα φαινόμενο που οι πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και οι κτηματομεσίτες το εκμεταλλεύονται εδώ και δεκαετίες. Και οι πολιτικοί σαφώς το γνωρίζουν.

Το να βγεις στην τηλεόραση και να μιλάς με ύφος δέκα καρδιναλίων (κι ας μην ξέρεις τι λες), είναι ο ορισμός του καλού πολιτικού. Άλλωστε, λίγοι άνθρωποι μπορούν να ξεχωρίσουν το ψέμα από την αλήθεια.

Το φαινόμενο Dunning-Kruger

Στην ψυχολογία, το φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ λέει, με απλά λόγια, ότι οι λιγότερο έξυπνοι άνθρωποι έχουν συνήθως απίστευτη αυτοπεποίθηση. Αντίθετα, οι έξυπνοι άνθρωποι, επειδή είναι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι, αμφιβάλλουν, και κατά συνέπεια φαίνονται διστακτικοί. Η πραγματική αυτοεκτίμηση απαιτεί ανεπτυγμένη ευφυΐα. Οι μη ευφυείς δεν θεωρούν τον εαυτό τους λάθος ή αδαή, γιατί τεχνικά δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν.
ν

Οι ψηφοφόροι εκτιμούν συνήθως κάποιον με αυτοπεποίθηση, μεταφράζονται αυτό που φαίνεται σε ικανότητα και εμπειρία. Δεν θέλουν ένα έξυπνο άτομο, καθώς δεν μπορούν να βασιστούν πάνω του.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει την αρνητική εικόνα της πολιτικής, η οποία είναι κυρίως μια σειρά από άτομα με αυτοπεποίθηση που δίνουν μεγάλες υποσχέσεις και αποτυγχάνουν οικτρά να τις τηρήσουν. Κάτι τέτοιο αποθαρρύνει τους σοβαρούς ανθρώπους να ασχοληθούν με την πολιτική.

Η πολιτική είναι σύνθετη

Το να διαχειρίζεσαι μια χώρα δεκάδων εκατομμυρίων κατοίκων, στην οποία όλοι έχουν διαφορετικές απαιτήσεις και ανάγκες, είναι μια απίστευτα περίπλοκη δουλειά. Υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Δυστυχώς, είναι αδύνατο να συμπυκνωθούν όλες σε ένα εγχειρίδιο κυβερνητικής, που θα προσφέρει λύσεις σε κάθε πρόβλημα ή ανάγκη. Έτσι, όλα εξαρτώνται από τα πρόσωπα. Και όπως ειπώθηκε, οι λιγότερο έξυπνοι πολιτικοί έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, άρα είναι πιο πειστικοί, άρα εκλέγονται σε θέσεις ευθύνης, ενώ είναι ανεύθυνοι.
ν

Πολλά πράγματα σχετικά με την πολιτική είναι περίπλοκα, όπως το πώς να φας σωστά ένα σάντουιτς δημόσια. Image: Supplied
ν

Τα περίπλοκα διανοητικά και σύνθετα θέματα κουράζουν και αποθαρρύνουν τους ψηφοφόρους. Αντίθετα, τα ελαφρά θέματα, όπως ποια φαγητά προτιμά ένας πολιτικός, ή ποιαν έχει φιλενάδα, γίνονται ανάρπαστα από το αδηφάγο πλήθος. Τα σκάνδαλα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας.
ν

Ο νόμος του Πάρκινσον για τα τετριμμένα

Εκτός από σύνθετα, τα θέματα ενός κράτους απαιτούν πολλές φορές εμπειρία, την οποία δεν έχουν οι απλοί πολίτες. Κάποια άλλα ζητήματα είναι από τη φύση τους τρομακτικά, για να θέλει κανείς να ασχοληθεί μαζί τους. Γενικά, πάντως, τα περισσότερα ζητήματα εκτός από γνώσεις, απαιτούν χρόνο και προσπάθεια, πράγμα που είναι αποθαρρυντικό. Δεν πρέπει, όμως να ξεχνάμε ότι η πολιτική, ιδιαίτερα η δημοκρατία, απαιτεί από τους πολίτες να συμμετέχουν.

Σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί ο «νόμος του Πάρκινσον για τα τετριμμένα». Βρετανός ιστορικός του ναυτικού και συγγραφέας 60 και πλέον βιβλίων, ο Σύριλ Πάρκινσον (καμία σχέση με τον Άγγλο γιατρό Τζέιμς Πάρκινσον που περιέγραψε την ομώνυμη νόσο) έμεινε στην ιστορία για την ανακάλυψη του «νόμου του Πάρκινσον» (1957). Με απλά λόγια, ο νόμος αυτός λέει ότι όσο πιο περίπλοκο είναι ένα θέμα, τόσο λιγότερο ασχολούνται οι άνθρωποι μαζί του. Και όσο πιο ασήμαντο είναι, τόσο πιο πολύ ασχολούνται, φτάνοντας κάποιες φορές σε σημείο να γίνουν ακόμη και εχθροί.

Στις εκλογές ο νόμος του Πάρκινσον λειτουργεί ως εξής: επειδή οι ψηφοφόροι αγαπούν τα ασήμαντα πράγματα, οι λιγότερο ευφυείς πολιτικοί απλοποιούν τα περίπλοκα ζητήματα και τα παρουσιάζουν υπεραπλουστευμένα, λέγοντας ότι είναι πολύ εύκολο να λυθούν, κερδίζοντας έτσι τη συμπάθεια των ψηφοφόρων.
ν

Μια από τις συχνά αναφερόμενες ιδιότητες του Τζορτζ Μπους ήταν ότι οι άνθρωποι ένιωθαν ότι μπορούσαν «να πιουν μια μπύρα μαζί του». Image: Supplied
ν

Μια από τις συχνά αναφερόμενες ιδιότητες του Τζορτζ Μπους ήταν ότι οι άνθρωποι ένιωθαν ότι μπορούσαν «να πιουν μια μπύρα μαζί του». Έτσι, ένιωσαν ότι ήταν ένας από αυτούς. Αντίθετα, ο ελιτισμός είναι μια αρνητική ιδιότητα που απομακρύνει τους ψηφοφόρους. Η ιδέα ότι αυτοί που διοικούν τη χώρα είναι εκτός των κανόνων της κοινωνίας είναι ανησυχητική για πολλούς, εξ ου και οι συνεχείς προσπάθειες των πολιτικών να «ταιριάζουν» με το πλήθος.

Σε ένα διαφημιστικό που προβλήθηκε τον Απρίλιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στεκόταν στην ουρά για να μπει σε ένα πλοίο, με κάποιους από το πόπολο να σχολιάζουν: «Είναι ένας από εμάς!»

Το ίδιο «λαϊκοί» προσπαθούν να γίνουν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, παρ’ όλο που το χάσμα που τους χωρίζει από τον λαό είναι τεράστιο και αγεφύρωτο.

• Χρήστος Γιανναράς: «Σοβαρός άνθρωπος» στην πολιτική

Αυτό που κάνουν οι πολιτικοί είναι ότι εκμεταλλεύονται τις υποσυνείδητες προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και την «οπαδικότητα» των ψηφοφόρων για να τους πλησιάσουν. Γι’ αυτό και φαίνονται ότι «είναι σαν κι εμάς!» Γνωρίζουν πώς να χαϊδεύουν τα αυτιά του κόσμου, αποφεύγοντας να λένε πράγματα που οι πολίτες δεν θέλουν να ακούσουν.

Ένας ευφυής που ξέρει τι συμβαίνει, θα αρχίσει να λέει περίπλοκα πράγματα, που περιέχουν άβολα (αλλά ακριβή) γεγονότα. Αυτό όμως δεν αρέσει σε κανέναν. Αντίθετα, κάποιος αποδεδειγμένα λιγότερο έξυπνος, που θα πει απλά (αλλά ανακριβή) πράγματα, που δεν προκαλούν, αλλά αντίθετα εκμεταλλεύονται εγγενείς προκαταλήψεις και αρνούνται δυσάρεστα γεγονότα, θα γίνει αμέσως ο εκλεκτός του κοινού.

Κλείνοντας αυτό το σύντομο αφιέρωμα στις εκλογές, ας θυμηθούμε αυτό που έλεγε ο Μάρκους Αλόνζο Χάνα, γερουσιαστής των ΗΠΑ τον 19ο αιώνα, σχετικά με το τι κάνει κάποιον να ασχοληθεί με την πολιτική: «Δύο πράγματα είναι σημαντικά στην πολιτική. Το πρώτο είναι τα χρήματα και δεν μπορώ να θυμηθώ ποιο είναι το δεύτερο».
ν

Γκράφιτι για τις ελληνικές εκλογές. Image: Supplied
ν